Παμβώτις: Μια λίμνη που ονειρεύεται τη σωτηρία της.

Οι λίμνες ..... Πρόσεξες ποτέ τις λίμνες;

Δεν είναι σαν τις θάλασσες.

Οι θάλασσες μιλούν!  Τραγουδούν!

Οι λίμνες ονειρεύονται.

(Α. Παπαδάκη)

Μετά την Αχρίδα, η δεύτερη παλαιότερη λίμνη της Ευρώπης, το καμάρι των Ιωαννίνων. Όνομα θηλυκό, αυτή που διατρέφει τους πάντες. Παμβώτις από το παν+βώτωρ που σημαίνει βοσκός. Όταν λέμε τους πάντες, εννοούμε ότι δύο λίμνες, η Παμβώτιδα και η «αδελφή» της Λαψίστα  με μοναδικό σύστημα επικοινωνίας, έτρεφε όλο το οροπέδιο των Ιωαννίνων. Κι ας ήταν αποκομμένο από την υπόλοιπη Ελλάδα λόγω της Πίνδου. Οι δύο λίμνες, είχαν πολύ μεγαλύτερο βάθος από το σημερινό. Το χειμώνα η σημερινή περιοχή του Περάματος, γέμιζε νερά και οι δύο λίμνες ενώνονταν σε μία. Μαρίτσια, χέλια, βατράχια, από τη Λαψίστα, που είχε χαμηλότερη στάθμη από την Παμβώτιδα, περνούσαν στη Μεγάλη Λίμνη, και αυτή γέμιζε με ολόφρεσκα λαχταριστά ψάρια. Ένα μοναδικό λιμναίο οικοσύστημα γεμάτο ψάρια, υδρόβια πουλιά, και στις παρόχθιες περιοχές βοσκούσαν ζώα.

Οι κάτοικοι, μπορούσαν να καλλιεργούν και να αρδεύουν τα χωράφια τους. Μπορούσαν και να πιούν υπέροχο καθάριο νερό φιλτραρισμένο από τα καρστικά πετρώματα του Μιτσικελιού. Σκεφτείτε την εικόνα… Πρόβατα αντάμα με πελαργούς, πάπιες, χήνες, γνέφουν μέσα από τα καλάμια, και σμήνη άλλων πουλιών πετούν στον αέρα. Λίγο μετά, από την πολυπόθητη λευτεριά το 1913, η Μικρασιατική καταστροφή και Έλληνες, από τη γη της Ιωνίας, ήρθαν στην Ήπειρο. Έπρεπε να δοθεί στρεμματικός κλήρος  στα ενήλικα άτομα των Ηπειρωτών και ό,τι απέμεινε, δόθηκε στους Μικρασιάτες Πρόσφυγες. Ανατολή, Νεοκαισάρεια, Μπάφρα, Μάτσικα στέγασαν τους πρόσφυγες. Γύρω από τις λίμνες Ιωαννίνων και Λαψίστας, πολλές οι ελώδεις εκτάσεις.

Αρχίζει να εφαρμόζεται το σχέδιο αποξήρανσης των ελών, αφενός γιατί ήταν εστίες ελονοσίας, αλλά και για να υπάρξουν καλλίτερες γεωργικές αποδόσεις. Μάρτιος του 1958 και αρχίζουν τα έργα της αποξήρανσης της Λαψίστας. Η αρχή του τέλους. Τίποτε τότε δεν προοιώνιζε τη μεγάλη οικολογική καταστροφή που βιώνει σήμερα η Παμβώτιδα.  Περιορίζεται η επιφάνειά της, μετατρέπεται σε μια απλή λεκάνη που δέχεται μόνο τα βρόχινα νερά και αποκόπτεται από τις φυσικές πηγές, λέγεται ότι υπάρχουν 165 υπόγειες πηγές, που εξασφάλιζαν την ύπαρξή της και την οικολογική της ισορροπία. Τώρα πια έχουμε μια κλειστή δεξαμενή, μια γούρνα, που δέχεται τα νερά της βροχής, τα χημικά λιπάσματα από τις παραλίμνιες αγροτικές εκτάσεις, και τα αστικά απόβλητα της πόλης των Ιωαννίνων και των γύρω οικισμών.

Χλωρίδα-Πανίδα της Παμβώτιδας

       Σε κάθε λίμνη, η βλάστηση, είναι η βάση της ζωής, παρέχοντας σε όλους τους οργανισμούς, τόπο διαμονής, προστασία και τροφή. Η Παμβώτιδα, έχει στην υδάτινη μάζα της επιπλέοντα φυτά, όπως  η φακή του νερού, ο ποταμογείτονας, τα νούφαρα, οι ίριδες κ.α. Η φτέρη του νερού, και το καλλίτριχο υπάρχουν στη λίμνη. Μαύρη πεύκη, υπάρχει στο Νησί.  Καλαμιώνες, ιτιές, λεύκες και πλατάνια φιλοξενούν πολλά είδη πουλιών, τσικνιάδες, πάπιες, κίρκοι, αρπακτικά, βαλτόπαπιες, κορμοράνοι,  πελαργοί, κάνουν τις φωλιές τους στην Παμβώτιδα. Από την άλλη μεριά η ιχθυοπανίδα, ήταν πολύ σημαντική. Ξενικά είδη, το γλίνι, ο κυπρίνος και η δρομίτσα. Αυτόχθονα τα μαρίτσια, η τσίμα και τα χέλια. Κάποτε….. Τώρα οι πληθυσμοί των ψαριών έχουν μειωθεί δραματικά… Ίσως να φταίει η ποιότητα των νερών, ίσως και ο ανταγωνισμός με άλλα είδη, ίσως και η υπεραλίευση. Από αμφίβια είχαμε το λοφιοφόρο τρίτωνα και η κιτρινομπομπίνα. Και χελώνες του γλυκού νερού υπήρχαν στη λίμνη. Αλλά και φίδια, νερόφιδα. Ένα είδος νυχτερίδας και ίσως βίδρες. Και ασπόνδυλα, ορθόπτερα, λεπιδόπτερα και κολεόπτερα πετούσαν. Το πρώτο θύμα οι καραβίδες που υπήρχαν στη λίμνη. Δίχως καθαρά νερά, δεν υπάρχουν καραβίδες….

Τώρα όμως…. Τί;;; Οι μελέτες του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων, αμείλικτες… Και τα αποτελέσματα ακόμα πιο πολύ. Τοξίνες πνίγουν την Παμβώτιδα, και η ακαδημαϊκή κοινότητα ανησυχεί για την αύξηση των κυανοβακτηρίων και των τοξινών. Η μοίρα της, αν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα, γνωστή και προβλέψιμη. Πρώτη προτεραιότητα για τους δημοτικούς άρχοντες η πλήρης, έγκαιρη και εύρυθμη αποκατάσταση του οικοσυστήματος της Λίμνης. Τώρα, έχουμε την τεχνογνωσία.

Η υποψηφιότητα της πόλης των Ιωαννίνων ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021, πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξαναζωντανέψουμε την Παμβώτιδα. Ζητείται πολιτική βούληση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά και τους κατοίκους. Έτσι ώστε να ξαναγίνει η Λίμνη ΜΑΣ, ΠΑΜΒΩΤΙΔΑ, η τα πάντα τρέφουσα….

Μυρτάλη